Dünya ve Türkiye'de Pamuk Standartları

Uluslararası Standardizasyon Örgütü’ne (ISO) göre standardizasyonunun tanımı şöyledir; Standardizasyon; belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardımı ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir. Standardizasyon aslında toplumun kalite ve ekonomikliği arama çalışmalarının sonucu olarak ortaya çıkan bir faaliyettir.

Diğer üretim aşamalarında olduğu gibi bugün tekstil mamullerinin üretiminde liften başlayıp bitmiş mamule kadar uygulanan testler ve yapılan değerlendirmeler bu konularda hazırlanmış olan standartlara göre yapılmaktadır. Bir tekstil işletmesinde diğer işletmelerde olduğu gibi kaliteli üretim yapılabilmesi için standartlara dayalı kontrollerin yanında işletme içi standartlar, ticari standartlar, ulusal ve uluslar arası standartlar önemlidir. 

Pamuk elyafında sınıflandırma, üniversal standartlar ve ticari sınıflara göre elyaf uzunluğunun temizliğinin, renginin, parlaklığının, inceliğinin ve sağlamlığının değerlendirilmesidir. Pamuğun standardizasyonunda pamuğun karakteri ve derecesi, dikkate alınır. Pamuğun karakterini uzunluk, incelik, mukavemet ve olgunluk oluşturur. 

Pamuğun derecelendirilmesinde ise renk, yabancı madde ve hazırlanma şeklini etkilidir. Pamuk beyazdır ancak hasadın gecikmesi, havanın nemi, depolama koşulları, hastalık vs. nedenlerden ötürü renginde değişiklik olur. 

Böylece pamuklar hafif benekli, renkli, sarı lekeli gri gibi sıfatlar alır. Pamukta yabancı madde ise pamuk lifleri arasına yerleşen bütün yabancı maddelerdir. Pamukta yaprak, sap, çenek ve çiğit parçacıklarına ve iplik, çuval veya bez parçacıklarına rastlanabilir. Pamuğun hazırlanma durumu da kütlülerin depolanması sırasında ve çırçırlanma aşamalarındaki sağlanan düzgünlüktür. Pamuğun Üniversal standardizasyonunun tarihçesi aşağıda kronolojik olarak aşağıda verilmiştir.

• 1800 Pamuğun derecesi tayin edilerek ilk tescil işlemi Liverpool Borsası’nda oldu. 
• 1914 Beyaz renkli Amerikan pamukları için dokuz standart derecesi kabul edilmiştir. 
• 1916 Orta uzunlukta beyaz pamukların dışındakiler için de benzer standartlar kabul edilmiştir. 
• 1918 Amerikan-Mısır ve Sea Island yani uzun lifli pamuklar için sınıflandırma yapılmıştır. Sınıfların renginin saptanmasında Beyaz sınıf esas alınmış, diğer sınıflar buna göre düzenlenmiştir. Beyaz sınıftan daha üstün renkte olan pamuklar için Plus sınıf meydana getirilmiştir. 
• 1922 Standartlar tekrar gözden geçirilmiş ve derecelerin ayrıca numaralandırılarak belirtilmesi uygun görülmüştür. 
• 1923 Amerikan vatandaşlarının pamuk alım satımında ve özellikle ihracatında yasal olarak bu standartlara uyması istenmiştir. 
• 1936 Geçerli sınıflandırmadan farklı olarak pamuğun rengini belirleyen tanımlamalar kullanılmıştır. 
• 1952 Üniversal pamuk standartları son şeklini almış ve tüm pamuklar 24 standart derece altında toplanmıştır. Ekstra beyaz sınıfı ve MF ve SGM pamuk dereceleri kaldırılmıştır. 
• 1989 21 ülkeden, 24 kuruluş temsilcisinin imzalaması ile Üniversal Pamuk Standartları Antlaşması oluşturulmuştur. Bu antlaşma ile Üniversal Pamuk Standartları Danışma Kurulu oluşturulmuş ve standartlar tekrar gözden geçirilmiştir. Tablo 1’ de Upland pamukları için kullanılan standartlar verilmiştir. Upland pamukları sawgin, pima pamukları rollergin makineleri ile çırçırlanır. Pima pamuğu renk olarak upland pamuğundan daha sarımsıdır ve daha fazla yabancı madde içermektedir. Dünya borsalarında, lif uzunluğu inç olarak kabul edilir. Lif standardında uzunluğu belirleyen basamaklar arasında 1/32 inç (0,8 mm) fark vardır. Amerika’da pamuk sınıflandırması, Amerika Tarım Bakanlığı tarafından resmi standartlara göre yapılmaktadır. Türkiye’de pamuk tarımı, Cumhuriyet’in ilanından sonra gelişmiştir. Türkiye’de pamukların sınıflandırmasının tarihsel gelişimi şöyle özetlenebilir.
• 1923 İç pazar taleplerini karşılayabilen pamuklar Adana ve İzmir Borsaları’nda birbirinden farklı olarak sınıflamaya tabi tutulmuştur. Yapılan bu sınıflandırmaya Tablo 4’de yer verilmiştir. 
• 1950 Özellikle 1950 yılından sonra pamuğun ihraç ürünleri arasına girmesiyle pamuk standardizasyonu önem kazanmıştır. 
• 1952 Türk lif pamuk standartları oluşturulmuştur. 
• 1953 Bakanlar Kurulu’nun 5 Ağustos 1953 tarih ve 4/1283 sayılı kararı ile kabul edilen ―Pamukların Kontrolüne Dair Tüzük‖ ile yürürlüğe girmiştir. 
• 1972 Sınıflandırma çalışmalarında revizyona gidilmiştir. 
• 1999 Standartlarda tekrar düzenlemeler yapılmıştır. 
• 2001 Pamuk sınıflandırılması yeniden düzenlenmiştir. 
• 2009 2001 yılındaki tebliğe ekler yapılmıştır ve bu tebliğ kullanılmaya başlanmıştır.

Upland Grubu Pamuk Nedir?

Upland Coton (Yayla Pamuğu)

Upland grubu pamuk tiplerinin kökeni Amerika Birleşik Devletleri olup Gossypium hirsitum L. içinde yer alır. Bu pamuklar, verimli, orta uzunlukta liflere sahip ve değişik yetişme koşullarına kolayca uyabilen pamuklar olduklarından, Dünyanın her tarafına yayılmıştır. 

Gossypium hirsutum L. türüne giren pamuklar olup, elyaf uzunlukları 20.06 mm. - 34.54 mm. arasındadır.