Yuvarlak Örme Makine Üzerinde Bulunan Parçalar

Örme; İpliklerin tek başına ya da toplu çözgü olarak enine ve boyuna yönde ilmek bağlantıları ile bir tekstil yüzeyi ve dokusu oluşturma işlemidir. Bir başka tanıma göre örme: Bir veya bir çok ipliklerin (çözgü), örgü yapım elemanları yardımı ile ve belirli bir kaideye göre tekstil yüzeyi oluşturma şeklidir.

YUVARLAK ÖRME MAKİNELERİ HAKKINDA BİLGİ

MAY SAYISI: Kumaşın gerginlik ve tansiyon ayarı ile ayarlanmaktadır. May sayısı kumaşın diziliş düzenidir.

Bir vardiyada 10.11 devir değişmektedir. Bir turda 7 cm kumaş örülür. Kasnak numarası büyükçe kumaş incelir, kumaş incelince örgü miktarı yükselir. Kasnak numarası küçüldükçe bir dakika örgü 4-5 cm düşer.

MAKİNANIN ÜZERİNDE BULUNANA PARÇALAR VE GÖREVLERİ

SİLİNDİR: Makinanın önemli parçasıdır. Silindir tablasının üzerine iğneler, platinler ve iğneleri tutan pay monte edilmiştir. Görevi platin ve iğnelere yataklık eder. Dönecek örgünün oluşumuna sağlar.

MEKİK: Platin tablasında bulunan mekik çemberine bağlanmış parçalardır. Örgüyü gerçekleştiren parçalardan bir tanesi de mekikdir. İğne ile mekik arasındaki ilişkiyi düzenler. İpliğin akışına yön verir.

PLATİN TABLASI: Platin tablası silindirin üzerinde bulunur. Platin tablasında mekik çemberi ve mekikler bulunur. Değişik kumaş yapıldığında sağa ve sola hareket ettirilip kumaşın düzenli çıkmasının sağlar.

PLATİN ÇELİKLERİ: Platin çelikleri platin tablasına monte edilmiştir. Silindir üzerinde bulunan platinler çeliklerinin düzenli şekilde çalışmasını ve örgünün düzgün çıkmasını sağlar. Eğer platin çeliklerinde aşınma olursa örgüde değişik hatalar olur.

ÖRGÜ ÇELİKLERİ: En önemli görevi örgüyü sağlamaktır. Çelik kapaklara monte edilir.

Çelik Çeşitleri: 

• a- İptal çeliği 
• b- Fan çeliği 
• c- Örgü çeliği 

PLATİN: İlmek oluşturmada iğneye yardımcı olur. platinler silindirin üzerinde bulunur. Eğer platinde bir aşınma veya kırıklık varsa örgüde değişik hatalar olur. bu hatalar dikine iğne hatasıdır.

İĞNELER: Silindir üzerinde bulunur, iğne aşağı yukarı hareket eder. ilmeklerin oluşumun sağlar. İğne kafadan kırıldığı zaman kumaş da iz yapar. İğnenin dili bozulduğunda da kumaş da iz yapar.

TANSİYON AYAR SAATİ: Bu saat bildiğimiz kompatör gibidir. İpliğin gerginliğini bu saat tarafından ayarlanır. Saat numarası küçüldükçe kumaş incelir. İpliğin tansiyonu da örgü çeşidine göre değişir. Örneğin; süprem kumaş da makinanın tansiyon ayarı 4-5 Newton olacaktır. Tansiyon ayarı silindirin üzerinde bulunan civatalardan ayarlanır.

MEMİNGERLER: İpliğin akış yönünün ayarlar. Dakikada 800-1000 devir döner. İpliğin memingere sarımı normal olmalıdır. Yani normal sarımı 12 sarım olmalıdır (tam dönme.) İplik kırıldığında kırılan ipliği uyarır, uyarı ışığı yanar buda iplik kırıldığında önemli bir görev yapar. Ayrıca bu memingerin çolumar üzerinde bulunan bantlar sayesinde çalışır. Bantlar ise kasnaklar tarafından memingerlerin çalışmasını sağlar.

SİLİNDİRİN TABLASI: Tablanın üzerinde bulunur. Bütün silindirler örgü çelik kapakları, platin tablası, platin çelikleri, mekikleri, mekik çemberi, tansiyon ayarı saati gibi parçalar sailindir tablasının üzerinde bulunur. Örgünü oluşmasından en büyük faktördür.

MAKİNADA BULUNAN HAVA SİSTEMİ: Bütün platinleri, mekikleri ve iğneleri temizler.

MERDANE: Kumaşın gerginliğini ve aşağıda top yapılmasını ve kumaşın sarımını sağlar.

MOTOR (4,5 Ba): Makinanın çalışmasında en büyük faktörü sağlar. Makinanın üzerindeki tüm parçaların hareketi olan parçaları yağlar. Havalı sistem ile çalışır.

ŞANZIMAN: Makinanın hareketini sağlar. Makinanın üzerinde bulunan dişli ve bilyaların çalışmasını sağlar.

YAĞLAMA SİSTEMİ: Makine için en önemli parçadır. Görevi ise iğneleri, platinleri, çelikleri, sürtünme hareketi olan parçaları yağlar. Havalı sistem ile çalışır. Makinaya hortumlar vasıtası ile hava püskürtülür. Hortum uzunluğuna göre yağlama değişir. Makinanın hortumu kısa ile yağlama fazla, uzun ise yağlama az olur. bunun sebebi, yağlama havalı olduğu için. Eğer bu yağlama sistemi elektronik yağlama sistemi olsaydı diğer elemanlara eşit miktarda yağ dağılması olacaktı.

ELEKTRONİK AKSAM: Makinanın üzerinde bulunan parçalar, elektronik aksamda bulunur. Örneğin; ikaz lambaları kumaşın ortasında bulunan lamba, meminger lambaları hızlı ve yavaş devir şalterleri, bütonlar (Makinayı çalıştıran start ve stop düğmeleri) kondüktörler, merdane lambası, topun dolduğunu belirten saat.

ASPRATÖR: Bunlar temizlik ve sürtünme görevi görür.

KASNAK SİSTEMİ: Hareket şanzımandan olur. bantlar vazifesi ile memingerin dönüşümünü sağlar. Ayrıca makinada gramaj ayarı yaparken kasnak içinde bulunan platin parçalar büyüyüp küçülerek kumaşın inceliğini ve kalınlığını ayarlar.

FIRÇALAR: Bantların temizlenmesi sağlar.

İĞNE UYARICILARI: İğne bacakları kırıldığında uyarıcılar yanar. Bu esnada makine otomatik olarak durur.

KİRLİ YAĞ HORTUMLARI VE REKORLARI: Makinada bulunan bütün yağları iki tarafta toplayarak kirli yağ deposunda toplayarak kirli yağ deposunda biriktirir.

HAVA DEPOSU: Makinaya gelen suları depoya biriktirir. İğneler ve platinlere göndermez. Su biriktiği an otomatik olarak boşalır.

ÇELİK KAPAKLAR: Örgünün aksamında büyük faydası vardır. Bütün platin ve örgü çeliğin üzerinde bulundurur. Ayrıca ipliğin gergiliğini ayarlamada numaralı plastik parçaları vardır. Eğer tansiyon ayarını kasnaktan ve tansiyon saatinden ayarlamıyorsak bu numaralı parçalardan sağa sola çevrilerek yapılır.

MERDANE MOTORU: Merdanenin çalışmasını sağlar. Kumaş sarım merdaneleri makinanın en taban kısmında bulunan kollektör, merdaneye bağlıdır. Eğer arıza olursa merdane lambası yanar. Tabanda ayrıca dişliler vardır. Bunlar hareketi motor ve şanzımandan alır. Makinanın önünde kapaklar vardır. Top olduğu zaman kapak açılıp top alınarak tekrar kapı kapanır. Kapağın otomatik lambası yanar.

GENEL ÖRME ELEMANLARI

İĞNELER: Örmecilik denildiği zaman aklımıza ilk gelen örme iğnecileridir. Çünkü örme işleminde en etkin görevi bu elemanlar oynamaktadır. Örmeciliğin doğuş ve gelişmesi ile, en son bu günkü düzeye erişmesinde iğnelerde fazla bir değişiklik söz konusu değildir. Ancak teknik gelişimi bir değişiklik söz konusu değildir. Belirgin bir şekil kazandırılmıştır. Uygulamanın en yoğun devresine erişen günümüz örme sanayinde belli başlı iki değişik usul ile çalışan üç çeşit iğne türü mevcuttur. Bunlar esnek uçlu iğneler, kancalı uçlu iğneler ve iki ucu kancalı iğnelerdir. Bu iğne gruplarının çalışma prensipleri apayrıdır.

I. ESNEK UÇLU İĞNE: Adını örme işini gerçekleştiren baş kısmından almaktadır. esnek uçlu iğne denmesinin nedeni, inci uçlu kıvrılmış oluk şeklindeki girintinin içine girecek kadar esnemesindendir. Çalışma esnasında esneme yardımcı bir baskı ile sağlanmaktadır. Esnek ucun duğa tam girmesi, dışarda herhangi bir iplik takılmasına meydan vermemesi icap eder.

Esnek uçlu iğne yapısı bakımından çeşitlidir. Sırt kısmı yatağa yerleşik biçimde, ayaklar sabit kalmasını temin eder. Çalışma esnasında iğneler kendi başların sabit, toplu olarak hareketlidirler. İğnenin en önemli kısmı esnek uç tarafıdır. Esnek ucun oluğa olan mesafesi çalışmaların yönlenmesine etki eder. Bütün desenlendirmeler esnek ucun çalışıp çalışmaması durumlarından yararlanılarak elde edilir. Fiyonklu yuvarlak, düz ve çözgü otomatik makina tiplerinde kullanılırlar.

2. KANCALI UÇLU İĞNE (DİLLİ İĞNE): Kancalı adını, baş kısmının kanca şeklindeki kıvrımdan almıştır. İğnelerin baş kısımları örmede esas işi gördüklerinden hassa ve itinalı olarak yapılmışlardır.

Baş kısmındaki kanca dil ilişkisi örme işleminin yapılmasını, ayak yükseklik ve şekilleri ise desenlendirmelerin meydana gelmesini temin eder.

Kancalı iğneler çalışmalar esnasında hem kendi başlarına ileri geri hareketi, hem toplu olarak hareket etmekle örme yaparlar. Fiyonklu (tek iplikli) sistem düz, yuvarlak: tek-çift raylı ve çözgü sistemli Raşel makina konskürüksyinlarında çalışabilen varyanslı bir yapıya sahiptirler. Çözgü sistemlide çalışırken ayak yapıları etkin bir rol oynamazlar. Sadece grup çalışması yapmakla örmeyi sağlarlar.

3- İKİ UÇLU KANCALI İĞNE: Ayak kısmı olmayıp iki taraflı, kancalı şeklindedir. Örücü uç özelliği bakımından esasen kancalı iğnenin prensibi ile çalışmaktaysa da genel olarak değişik bir prensiple örme yapmaktadır. Gövde yapısı makina konstürüksüyonlarına göre çeşitlidir. Karşılıklı iki yay üzerinde veriş-alış hareketli ile çalışabilir. Desenlendirmeler bu hareketlerin sistematik düzenlemesi ile yardımcı elemanlarla olmaktadır. Fiyonklu sistem düz makina konstürüksiyonlarında çalışmayı sağlamaktadırlar.

İyi bir iğne şu şekilde olmalıdır:

1. Öncelikle pürüzsüz ve düzgün sır yüzeye sahip olmalı. 
2. Esenk özellikli olmalı (normal esneklikte) 
3. Ömrü uzun olmalı (Normal şartları yerine getirmesi) 

Ayrıca yeni geliştirilmiş olan ve prensip olarak gövdesi oluklu biçimde, sürgülü iğne türünde belirtebiliriz. Yapıları bakımından kullanılan bütün iğnelerin hassas, düzgün yüzeyli bilhassa sürtünmeye ve aşınmaya dayanıklı, kırılmayı geciktirici nitelikte esnek yapıya sahip olmaları, iyi bir iğnede bulunması bakımından önemli vasıflardır. Bunun için iğleri seçerken dikkat etmeliyiz.

İğnenin ayak, gövde kalınlık ve çengel tarafın incelik ve kalınlık durumuna göre Vo, Wo, Wosa, Wota, Vo-SpeCı Vora, Vota, Vosata, Wo-Spec, olarak çeşitlere ayrılır. Bu çeşitlerde GOO15, GOO1, GOO2, GOO3, GOO16 numaralara ayrılır.

KÖR İĞNE, BOŞ İĞNE

Herhangi bir amaca boş kalacak iğneleri arasını doldurmaya yarayan ve mandalı koruyan iğne. Bu boşlukların kumaşı tutmak ve kenar düzgünlüğünün korunması gibi işlevleri vardır. Makina üzerindeki boş iğne, transfer yaparak boşalmış iğne veya transferi bekleyen iğnedir. Üzerinde ilmek yoktur. Örülmüş ve kumaştaki boş iğneden anlatılmak isterse; atlanmış, örülmemiş ilmektedir. Örneğin; Tüp kumaşı açık kumaş haline getirirken mayların dönmemesi için kılavuz olarak bırakılan iğne boşluğu kör iğne ile yapılır.

İĞNE YATAĞI KOVAN

Basit olarak yuvarlak örme mak., düz örme mak. iğnelerin daire şeklinde yerleştirilmesiyle elde edilmiştir. İğneler, İğne yatağındaki yürütme kanallarına yerleştirmiş olup, bu kanallar üzerinde bulunan hareketsiz kilit parçaları tarafından ilmek yaptırılması için tahrik edilirler. İğne yatakları makine inceliğini belirler. İğneler arası mesafe fazla yani iğne yatakları arasındaki duvar geniş ise, ilmekler daha geniş olacaktır. Aksi halde doku sık olacaktır.

Yuvarlak örme makinaları tek veya çift plakalı olarak yapılmaktadır. Diklenmesine iğne kanallı ve iğnelerin iniş-çıkış hareketi yapmasına göre yapılan iğne yatağına silindir yatağı, iğnelere silindir iğnesi, yatay kanallı ve iğnelerin gidiş-geliş hareketi yapmasına göre yapılan iğne yatağına kapak yatağı ve iğnelerinde kapak iğneleri denir.

İğnelerin raklar üzerindeki çalışma durumları, rayların tespit şekline göre ya yatay, ya dikey ve ya belirli bir açı altında olur.

İĞNE YATAĞI

İğne çalışabilmeleri için hareket ettikleri bir dayanak gereklidir. Bu, iğnelerin üzerinde hem ileri geri, hem de topluca hareketlerini sağlayabilir. Özelliklerde ve hem de topluca kilit tertibatının üzerinde rahatlıkla hareket etmesini kolaylaştırıcı yapıda olmalıdır. Öğne rayları genel olarak makina yapısına göre blok halinde yapılmışlardır. Yuvarlak yapıda olanlarda yine silindir ve kapak şeklinde olmak üzere iki değişik dalda bulunurlar.

Rayların yapımında başlıca üç hususa önem verilir;
a) İğnelerin her türlü hareketine uygun olması,
b) Kilidin üzerinde rahat hareket yapabilmesi,
c) Bunlara ek olarak sağa-sola kaydırılabilir konstrüksiyonda olmasıdır.

İğne hareketlerinin kolaylığı için her bir iğne yatağının üstün kalitede tesviye edilmiş olması ve desen platin yataklarının da aynı itinada yapılmış bulunması şarttır. Kilidin ve iplik rehberinin hareket kolaylığı içinse, yüzeyinin gayet düzgün kaygan halde yapılması gereklidir.

Bunlardan şu sonca varılır. Ray malzemesinin aşınmaya dayanıklı, üstün vasıflı çelik ve ulaşımlardan olacağı muhakkaktır. Yuvarlak örme makinalarında yek pare olarak veya parçalı çakılarak yapılan çeşitleri vardır.

İĞNE İLE İLMEK İLİŞKİSİ

R ve L ilmek şekilleri her üç iğne şeklinde de elde edilmekle birlikte, ilmeğin iğneden çıkış şekline göre belli bir ayrımı söz konusudur. Örneğin, esnek uçluiğneden çıkan ilmeklerin verdiği şekil -L- dir. Kancalı uçul iğneden çıkan ilmeklerin tam tersi yani -R- ilmek şekli görünen taraftadır. İki ucu kancal iğneden ise her iki yüzde de -L- görünümü elde edilir. İlmeğin ayak kısımları arada sıkışmıştır.

İğne şekilleri ve ilmek elde edilmesi, önemli olan şu iki sonucu ortaya koymuştur.
a) İlmek oluştururken iplik sabit, iğne hareketli ise; bu hame iğne ipliğin içinden çekilmek suretiyle ilmek yapılmaktadır. elde edilen yüzeyde -R- dir.
b) İğne sabit ise, bu hale iğne ilk yapım usulünün tersi biçiminde, iplik iğnenin üzerinden atılmak şekliyle ilmek olmakta ve -L- yüzü görünmektedir.

İĞNE İLE KİLİT İLİŞKİSİYLE YAPILAN DESENLER

Kısmi desenlendirme söz konusudur. Kilidin askı, atlama, ilmek yapılabilmesi ve iğne ayak çeşitlerine göre, desenlendirme imkanı artar,

Kilitler Dört Tip olabilir;

1. Basit kilit yalnız ilmek yapar, 
2. İlmek ve atlama yapan kilit, 
3. İlmek ve Askı yapan kilit, 
4. Atlama, Askı ve ilmek yapan kilit (3 yolluk kilit) 

Bir makinada iğnenin hem yapan kilit (3 yolla kilit) de gövde uzunluğu değişken olabilir. İğne ayağı hareket vermez, hareket alır. Ayağın hareket aldığı mekanizmaya kilit denir. İğne ayakları iğnelerin kilit mekanizmasından hareketine göre yapılır. Bu hareket, tek başına yada topluca olmaktadır.