Tekstilde Leke Çıkarma

Leke çıkarma ortamı, tekstil mamulünden lekenin çıkarıldığı, leke çıkarma işlemi ile ilgili araç gereç ve kimyasalların bulunduğu bölümdür.

Leke çıkarma işlemi iyi aydınlatılmış ortamlarda yapılmalıdır. Aynı zamanda leke çıkarma ortamında kimyasal maddelerle ve buharla çalışıldığından çalışan personelin etkilenmemesi için iyi bir şekilde havalandırılmalıdır. Yerlerin kimyasal maddelerin dökülmesi durumunda kolay ve çabuk bir şekilde temizlenebilir özellikte olması gerekir. Leke çıkarma ortamında rahat çalışabilmek ve kimyasal maddeleri muhafaza edebilmek için dolap ve raflar bulundurulmalıdır.
Leke çıkarma işlemini yapacak personelin/kişinin de bazı özelliklere sahip olması gerekir. Bunlar:

• Tekstil mamulleri konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
• Tekstil mamulü üzerindeki lekeleri tanıyabilmelidir.
• Leke çıkarma yöntemlerini bilmeli, lekeyi çıkarmak için hangi leke çıkarıcıları kullanması gerektiği konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
• Leke çıkarıcıların özelliklerini ve kullanım esnasında ortama ve çalışanlara verebileceği zararlar hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
• Yanıcı, yakıcı, parlayıcı ve zehirleyici leke çıkarıcılara karşı alınacak tedbirler konusunda bilgi sahibi olmalıdır.

Leke Çıkarma Öncesi Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Leke çıkarma işlemine başlamadan önce alınacak bazı tedbirler, etkili ve olumlu bir sonuca ulaşmada yardımcı olabilmektedir. Bu sebeple leke çıkarma öncesi bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Bunlar:

• Sıvı lekeler hemen bir kâğıt havlu ile kurulanmalıdır.
• Lekeye tersinden işlem uygulanmalıdır.
• Kumaşın lekeli tarafı beyaz kâğıt havlu gibi emici bir yüzeye tamponlanmalıdır. Tekrar lekelenmeyi önlemek için havluları sık sık değiştirerek bu işleme devam edilmelidir.
• Lekelere hemen müdahale edilmelidir. Yeni oluşmuş lekeler, leke çıkarma yöntemleri çabuk uygulanırsa daha kolay çıkacaktır.
• Leke çıkarıcı ürün, giysinin dikiş yerinde veya gizli bir yerinde test edilmeli giysinin renginde değişiklik oluyorsa o leke çıkarma yöntemi veya leke çıkarıcı ürün kullanılmamalıdır.
• Giysi bakım etiketi mutlaka okunmalıdır.
• Liflere, dokuya ya da giysinin rengine zarar vermemek ve lekeyi dağıtmamak için aşırı ovmaktan kaçınılmalıdır.
• Leke çıkarma yöntemleri sırasında boya lekesi bırakabilecek renkli havlular ya da kumaşlar kullanılmamalıdır. Ayrıca leke çıkarma yöntemlerinde tiftikli kumaş da kullanılmamalıdır.
• Ne olduğu bilinmeyen lekelerde leke çıkarma yöntemleri uygulanırken sıcak su kullanılmamalıdır.
• İpek, yün ya da likralı lifler ile üretan ve poliüretan esaslı ürünlerde çamaşır suyu kullanılmamalıdır.
• Karışık liflerden üretilen kumaşlarda, en hassas life uygun olan leke çıkarma yöntemi uygulanmalıdır.
• Lekeli kumaşlar ütülenmemelidir. Sıcaklık, lekeyi sabitleştirerek lekenin çıkarılmasını zorlaştırabilir.

Leke Türleri

Günlük hayatımızda en sık rastlanan leke türleri şunlardır:

• Boya lekesi (plastik veya yağlı boya), Yağ lekesi, Yemek salçası lekesi,  Yosun lekesi , Zift ve katran lekesi,  Asit lekesi,  Bira lekesi, Kırmızı şarap lekesi, Çamur lekesi, Çay lekesi, Çimen lekesi, Ruj lekesi, Kahve lekesi, Kan lekesi, Krema ve dondurma lekesi, Küf lekesi, Meyve lekesi, Mum lekesi, Pas lekesi, Tırnak cilası/oje lekesi, Mürekkep/tükenmez kalem lekesi

Leke Çıkarma

Leke çıkarma işleminin etkili bir şekilde yapılabilmesi ve istenen sonuçlara ulaşılabilmesi; lekenin çeşidine, kumaşın türüne ve lekeye zamanında müdahale edilmesine bağlıdır. Ayrıca kumaşın boyanmasında kullanılan boyar maddenin haslıklarının yüksek olması da leke çıkarma işlemi sonunda kumaşın renginin zarar görmemesi açısından etkili rol oynar.
Leke çıkarmada kullanılan yöntem, tekstil mamulüne ve lekenin türüne göre değişir. Her lekenin ayrı bir leke çıkarma yöntemi bulunur. Ayrıca pamuklu bir mamulde başarılı sonuç veren bir yöntem yünlü ya da sentetik bir mamulde aynı başarıyı gösteremeyebilir. Doğru yöntem ile müdahale edildiği takdirde lekeyi çıkarma şansı artacaktır.

Leke Çıkarıcılar

Lekeler genel olarak ikiye ayrılır:

1. Su bazlı lekeler: Su ile yıkama sonucunda uzaklaştırılabilen lekelerdir. Meyve suyu, şarap, çikolata lekeleri örnek olarak verilebilir.
2. Kimyasal lekeler: Su ile giderilemeyen leke çıkarıcı bir kimyasal ile tekstil mamulünden uzaklaştırılabilen lekelerdir. Yağ, mum, sakız, boya, mürekkep lekeleri örnek olarak verilebilir. Kuru temizlemede leke çıkarıcılar, leke ilacı olarak adlandırılmaktadır. Her leke için ayrı leke ilacı mevcuttur. Lekenin türüne göre leke ilaçları isimlendirilir: pas ilacı, kan ilacı, mürekkep ilacı vs. Lekenin türüne göre uygun leke ilacı lekenin üzerine püskürtüldükten sonra leke tabancası ile buhara tabi tutulur. Böylece lekenin çıkarılması sağlanır. Bu leke ilaçları genellikle trikloretilen içeriklidir.

Kuru temizleme makinelerinde su yerine solvent kullanılır. Günümüzde kuru temizlemede yaygın olarak kullanılan solvent perkloretilendir. Perkloretilen uçucu bir kimyasal madde olduğundan buhar yardımıyla tekstil mamulünden kolayca uzaklaştırılabilmektedir. Perkloretilenin direkt olarak solunması ciddi sağlık problemlerine sebep olabildiğinden kapalı sistemle çalışan makinelerde kullanılmaktadır.

Leke Çıkarmada Kullanılan Araçlar

Leke masası: Tekstil mamulü üzerinde yer yer görülen önemsiz lekelerin çıkarılmasında kullanılır. Leke çıkarma işlemi az miktardaki leke çıkarıcı ile ekonomik bir şekilde yapılır. Buhar ile leke çıkarıcının leke ile reaksiyona girmesi sağlanır. Kuvvetli bir vakum ile parçalanan lekeler tekstil mamulünden uzaklaştırılır. Su bazlı lekeler, leke çıkarıcı kullanılmadan su ile sökülür. Hava ile kurutma işlemi yapılarak temizlenen yerde iz kalması önlenir.
Leke tabancası (krebs tabancası): Genellikle yağ bazlı lekelerde kullanılır. Lekeler kullanılan kimyasalın ve püskürtmenin verdiği etkiden yararlanarak çıkarılır. Püskürtülen gazlar ortamda kaldığı için çalışılan ortamın çok iyi havalandırılması gerekir.
Yıkama makinesi: Genelde suda çözünür lekelerde kullanılır. Lekeler, kullanılan deterjanlar tarafından sökülerek su ile uzaklaştırılır. Çamaşır makinesi prensibi ile çalışır.
Kuru temizleme makinesi: Lekelerin çok olması durumunda tek tek uğraşmak yerine toplu olarak temizlenmesi amacıyla kullanılır. Çamaşır makinesi ve kurutma makinesinin bileşimine benzer bir makinedir. Kuru temizleme makinesinde su yerine solventler kullanılır. Bu solventler yardımıyla tekstil mamulü üzerindeki lekeler çıkarılır.