(PES) Polyester Elyaf Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Polyester, polimerlerin bir kategorisi veya daha özel olarak ana bağları içinde ester fonksiyonel grupları içeren yoğuşma polimerleridir. Polyesterler doğada bulunmasına karşın, polyester genel olarak tüm polietilen tereftalat ve polikarbonat içeren sentetik polyesterlere ait geniş bir aileyi belirtir. PET, termoplastik polyesterlerin en önemlilerinden biridir. 

Polyester kelimesinin yaygın kullanımı polyester liften imal edilen kumaşı belirtir. Polyester lifler sıklıkla pamuk lifleri ile birlikte; daha iyi özelliklere sahip giysiler üretmekte kullanılır. İngiltere’de Terylene, Trevira, ABD’de Dacron, Almanya’da Diolen ve Türkiye’de Perilen ticari adları ile üretilen polyester lifleri günümüzde en çok kullanılan sentetik lif konumundadır. Elde edilmesi kolay ve doğal liflere yakın özellik gösteren bir liftir. Pamuk lifine en çok benzeyen yapay elyaflardan biridir. Polyester lifi diğer liflerde de karıştırılarak kullanılabilir. Bir dialkol ile dikarboksilik asidin kondenzasyonu sonucunda elde edilen polyester, kimyasal yapısı bakımından 3 grupta incelenir.

1. Grup PET (polietilen tereftalat) lifleri, 
2. Grup PCDT (poli-1.4 sikloheksil-dimetilen-tereftalat) lifleri, 
3. Grup Modifiye (yeni) polyester lifleri, 

POLYESTER (PES) LİFLERİNİN ELDE EDİLMESİ

PET polyester lifleri iki yönteme göre elde edilir. Birincisinde başlangıç maddesi olarak etilen glikol ve dimetiltereftalat alınır. İkinci yöntemde ise başlangıç maddesi olarak etilen glikol ve tereftalik asit alınır. Polimerleştirilen ham madde, polimerleştirme kazanında soğutularak alınır ve küçük parçalar hâlinde kesilerek üretilir. Polimerler, erime noktası olan 260 °C’de eritilerek yumuşak eğirme yöntemine ile filament hâline getirilir. Bu filamentlere daha sonra mukavemetlerinin artması için bir germe çekme işlemi uygulanır.

POLYESTER LİFLERİNİN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ

Enine kesit ve boyuna görünüş: polyester lifleri mikroskop altında düzgün bir çubuk şeklinde görülür. Enine kesiti ise yuvarlaktır.
Renk ve parlaklık: polyester lifleri genelde beyaz olarak üretilir. polyester lifi parlaktır, istenildiğinde yarı mat veya mat olarak da elde edilebilirler.
İncelik ve uzunluk: polyester lifleri çeşitli uzunluklarda üretilebilir. Kullanım alanına bağlı olarak filament hâlde olabileceği gibi kesikli (stapel) şeklinde de olabilir.
Mukavemet: polyester liflerinin mukavemeti üretim şekline göre değişiklik gösterir. Filament hâlde bulunan polyester liflerinin mukavemeti 4-7 gr/denye arasındadır.
Nem çekme özelliği: polyester liflerinin nem çekme özelliği çok düşüktür. Bu oran normal şartlarda % 0.2-0.8 arasında değişmektedir. Polyester lifleri nemi bünyelerine çekmeden yüzeyde tutabildikleri için üretilen ürünlerin sıcak havalarda giyilebilmesi sağlanır.
Sürtünmeye karşı dayanıklılık: polyester liflerinin sürtünmeye karşı dayanıklılığı çok iyidir. Tüylenme sorunu ile karşılaşılabilir.
Boyut değiştirmezlik: Sıcak fiksaj işlemi uygulanan polyester liflerinin boyut değiştirmezliği çok iyidir. Sıcak fiksaj uygulanmış polyester kumaşlar yüksek sıcaklıklarda çekebilir.
Esneklik ve yaylanma özelliği: polyester liflerinin esneklik özelliği genelde iyi, yaylanma özelliği çok iyidir. Filament halindeki polyester liflerinin uzama oranı % 15-30, kesikli halde ise % 30-50 arasında değişmektedir.
Hacimsel yoğunluk: polyester lifleri hafif bir lif olup, özgül ağırlığı 1.38 gr/cm³’tür.

POLYESTER LİFLERİNİN KİMYASAL ÖZELLİKLERİ

Kimyasal maddelerden etkilenme: polyester lifleri asitlere, kuru temizlemede kullanılan çözücülere ve ağartıcılara karşı dayanıklıdır. Kuvvetli alkaliler ise liflere zarar verir. 
Çevresel faktörlere karşı dayanıklılık: polyester liflerinin güneş ışığına karşı dayanıklılığı birçok sentetik liften daha iyidir. Uzun süre güneş ışığına maruz kalması liflere zarar verebilir. Perdelik kumaş olarak kullanılabilir. Bakteri, mantar, küf, güve ve diğer zararlı böcekler liflere zarar vermez. 
Elektriklenme özelliği: polyester liflerinin elektrik iletme özelliği çok düşük olduğundan statik elektrikle yüklenir. 
Isıdan etkilenme özelliği: polyester liflerinin erime noktası 250°C’dir. Polyester ürünleri pek fazla buruşmadığından bunları düşük ısılarda ve kısa sürelerde ütülemek gerekir. Ütüleme sıcaklığı 140 °C’dir. 
Yanma özelliği: polyester lifleri alevle karşılaştığında çekerek erir. Kimyasal bir koku ve siyah bir is bırakır. Külü ise krem renginde, boncuk şeklinde ve serttir. 

POLYESTER KUMAŞ SAĞLIKLI MI? 

Polyester satın alabileceğiniz en tehlikeli kumaştır. Polyester naylon ve plastikten elde edilir. Derinin hava almasını önler. Polyester ve naylon kumaşlar gribal enfeksiyonlara davetiye çıkarmakla birlikte, çeşitli cilt hastalıklarına ve kadın hastalıklarına sebep olabilir. Hayvanlar üzerinde yapılan bir araştırma, polyester iç çamaşırlarının sperm sayısı ve hareketliliğinde düşüşlere sebep olduğunu göstermiştir. Benzer çalışmalar insanlar ve fareler üzerinde de yapılmıştır. Polyester sentetik yapısı itibariyle, çok güçlü bir elektrostatik potansiyel üretir. Yapılan bir diğer araştırmada hamileliği normal devam eden 5 ile 7 arasında köpeğe %100 polyester kıyafetler giydirilmiştir. Ve araştırmanın ilk ayı içerisinde bu köpeklerden ikisinin elektrostatik enerjilerinin aşırı artması sonucu progesteron oranlarında aşırı düşüş nedeniyle ani düşük yaptıkları görülmüştür.

POLYESTER LİFİNİN KULLANIM ALANLARI

Polyester lifleri tekstilde oldukça geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Tek başına kullanılacağı gibi diğer liflerle de karıştırılarak kullanılan polyester lifinden tafta, organze ve saten gibi çeşitli kumaşlar üretilir. En çok pamuk lifiyle karıştırılan polyester lifleri yün,akrilik, ipek, viskoz ve keten lifi ile de kullanılabilir.

• Giyim: Takım elbise, iç giyim, gömlek ve dış giyimde mont, kaban, pardösü. 
• Ev tekstili: Yatak örtüsü, masa örtüsü, yastık, nevresim, perdelik kumaş ve halı. 
• Endüstriyel alanlar: Balık ağı, otomobil lastikleri, halat, dikiş ipliği ve yelken bezi yapımında kullanılır.